در واقع نقش این زیست‌بوم‌های آبی در چرخه حیات، دولتمردان را برآن داشته است تا با اعتراف به اشتباه خود در تبدیل اراضی تالابی به اراضی کشاورزی و غیر آن، این اراضی را دوباره به حالت تالابی بازگردانند تا از منافع بی‌شمار آن بهره‌مند شوند. تبدیل 800هزار هکتار از اراضی تالابی شبه جزیره فلوریدا به اراضی کشاورزی که 40 سال پیش اتفاق افتاد، پس از 30 سال دولتمردان را به صرافت انداخت تا با صرف 250میلیون دلار، یک چهارم از این ارضی را به حالت اولیه آن بازگردانند؛ روندی که همچنان با صرف هزینه فراوان ادامه دارد؛ چرا که با پیشرفت علم و دانش، هر روز بخشی از فواید تالاب‌ها آشکار می‌شود.
این مقدمه کوتاهی است که دکتر مسعود باقرزاده کریمی، کارشناس مسئول تالاب‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره تالاب‌ها بیان می‌کند تا تصویری کلی از اهمیت تالاب‌ها را به نمایش بگذارد. این پژوهشگر پرسابقه تالاب‌ها که به مناسبت روزجهانی تالاب‌ها به پرسش‌های همشهری پاسخ می‌داد افزود: کشورهایی که به درجه بالایی از علم و دانش دست یافته‌اند می‌کوشند رفتارهای نادرست با طبیعت را اصلاح کنند؛ احیای تالاب‌ها نمونه بارز این رویکرد مبتنی بر علم است. همچنان‌که ژاپن که 13 سال بعد از کشور ما به عضویت کنوانسیون رامسر درآمد «تالاب‌های بین‌المللی کوشیرو » را که به اراضی کشاورزی تبدیل شده بود احیا و با احداث مرکز بین‌المللی در کنار آن، این تالاب‌ها را به تالاب‌هایی با ارزش جهانی تبدیل کرد. به گفته وی قرار است تالاب انزلی با امضای پیمانی با تالاب‌های کوشیرو خواهرخوانده شود.
نگاه متفاوت دولت‌ها به تالاب‌ها
وی با اشاره به اینکه ارزش‌های تالاب‌ها را می‌توان ذیل 3عنوان «ارزش‌های کمی، مستقیم و قابل محاسبه»، «ارزش‌های غیرمستقیم و غیرقابل محاسبه» و «ارزش‌های ناشناخته» تعریف کرد، گفت: در یک کشور، ارزش یک هکتار تالاب در سال 21 هزار دلار اعلام می‌شود؛ اما در کشوری دیگر، ارزش یک هکتار اراضی تالابی را 6 هزار دلار اعلام می‌کنند. این درحالی است که اندازه‌گیری و روش مورد استفاده در هر دو کشور یکسان است. این تفاوت ارزشگذاری ناشی از اهمیتی است که کشورها برای تالاب قائل هستند. وقتی دانش و آگاهی کم باشد اهمیت و کارکردهای تالاب‌ها هم ناشناخته می‌ماند و در نتیجه انتظار از تالاب به تأمین علوفه، صید و کشاورزی محدود می‌شود.
اما ارتقای دانش و آگاهی باعث تغییر نگاه می‌شود و تالاب به محیطی برای بازیابی آرامش و تمدد اعصاب بیماران روانی، عرصه‌ای الهام‌بخش برای نقاشان و عکاسان و بستری برای طبیعت گردی تبدیل می‌شود؛ در واقع تالاب‌ها پاسخگوی نیازهای ثانویه می‌شوند. این تنها بخشی از کارکردهای تالاب‌هاست، به همین دلیل کشورهایی که کارکردهای تالابی را شناسایی کرده‌اند با صرف میلیون‌ها دلار هزینه تلاش می‌کنند تالاب‌های از دست رفته را احیا کنند؛ همچنان‌که در کشورهای درحال توسعه به علت فقر دانش، تالاب‌ها را می‌خشکانند و تبدیل به اراضی کشاورزی می‌کنند.باقرزاده در ادامه از زاویه دیگری به ارزش‌های تالاب‌ها اشاره کرد و گفت: از منظر جغرافیایی هم ارزش تالاب‌ها قابل طبقه‌بندی است.
براساس این طبقه‌بندی، ارزش تالاب‌ها ذیل 3بخش ارزش‌های محلی، منطقه‌ای و جهانی قابل تقسیم است؛ مثلا تالاب بختگان در تغییرات میکرو اقلیم منطقه نقش بسیار اثرگذاری دارد؛ به‌طوری که انجیرکاری‌های اسطهبانات نیریز که در 70 کیلومتری این تالاب واقع شده متأثر از رطوبت بختگان است. یا انزلی تالابی است که ارزش جهانی دارد. برای نمونه پرندگان مهاجری که هر سال در کریدور مهاجرت از سیبری به شاخ آفریقا کوچ می‌کنند در تالاب انزلی زمستان‌گذرانی می‌کنند، بنابراین اگر انزلی به هر دلیلی تخریب شود در این کریدور اخلال ایجاد می‌شود. با وجود این، اغلب مدیران محلی معتقدند تالاب‌ها متعلق به مردم محلی است، در حالی که بخشی از فواید تالاب‌ها منطقه‌ای و بخشی از آن جهانی است که تابع ضوابط مندرج در کنوانسیون رامسر است و در این زمینه اجماع جهانی وجود دارد. در یک عبارت، از هر منظری به تالاب‌ها نگاه کنیم ارزش این زیست‌بوم‌ها فراگیر و فراتر از محدوده جغرافیایی است.
تنوع منحصربهفرد تالاب‌ها در ایران
کارشناس مسئول تالاب‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره تالاب‌های کشور خاطرنشان کرد: براساس تعاریف کنوانسیون رامسر کلیه تالاب‌های جهان ذیل 42 عنوان قابل دسته بندی است؛ خوشبختانه در کشور ما 20 نوع تالاب داخل خشکی، 12تالاب ساحلی - دریایی و 10 نوع تالاب مصنوعی وجود دارد. با این حساب از 42 نوع تالابی که در سراسر جهان وجود دارد 41 نوع تالاب در کشور ما قابل مشاهده است و تنها تالاب توندرای سیبری در ایران وجود ندارد. این نشان می‌دهد که ما از تمام فرصت‌هایی که تالاب‌های مختلف ( هر تالاب ویژگی و عملکرد خاص خود را دارد؛ مثلا تالاب‌های حرایی، به‌عنوان محلی برای تخم ریزی ماهیان آب شور ایفای نقش می‌کنند) ایجاد می‌کنند بهره‌مند‌یم. این قابلیت منحصربهفرد می‌طلبد که ما ارزش‌های ناشناخته تالاب‌ها را کشف و ارزش‌های محاسبه نشده آن را به‌عنوان منافع ملی و تولید ناخالص ملی در محاسبات اقتصادی لحاظ کنیم.
باقرزاده در پایان گفت: تاکنون 84تالاب از تالاب‌های کشور شناسایی شده و از این میان 35 تالاب ذیل 24 عنوان به کنوانسیون رامسر معرفی شده است که از مجموع آن 7 تالاب در فهرست تالاب‌های در معرض خطر مونترو(لیست قرمز مونترو) ثبت شده‌اند اما اخیرا با تلاش سازمان محیط‌زیست، مجموعه تالاب های «آجیگل، آلماگل و آلاگل» از لیست قرمز مونترو خارج شده است. خارج کردن 6 تالاب دیگر (انزلی، نیریز بختگان، شادگان، مجموعه تالابی «یادگارلو، درگه سنگی و حسنلو» و 2 تالاب هامون) کشور از لیست قرمز مونترو هم در دستور کار سازمان قرار دارد و با جدیت دنبال می‌شود، اما این به معنای آن نیست که سایر تالاب‌ها مشکلی ندارد؛ برای نمونه گاوخونی کاملا خشک شده یا تالاب ارومیه وضعیت اسفباری دارد. گفتنی است امسال بزرگداشت روزجهانی تالاب‌ها (دوم فوریه) 12بهمن ماه با حضور مسئولان و دوستداران محیط‌زیست در تالاب بین‌المللی انزلی برگزار می‌شود.
